KOLERAYA KARŞI Dr. Galip Ata (Ataç)
İstanbul-14 Ekim 1910
Transkript: Erol KÖMÜR
İstanbul - 2010
Koleraya karşı tedabir evvela “MİLLİ” olur. Memleket hastalığın mütevellit olduğu diğer memleketlere karşı karantinalar tertip eder, hastalığın sirayetine mani olamağa çalışır. Maatteessüf şimdiye kadar herkesin anladığı netayic ile sabittir ki bütün bu tedabir koleranın nihayet sirayet etmenise mani olamaz. Karantinalar ancak hastalığın vürudunu tehir edebelir.
Koleradan ve bütün emraz-ı müstevliden tevekki için en iyi, en fenni tarih şüphesiz tedabir-i belediyedir, yani şehirlerin hıfsızsıhha kavaidine muvafık olarak muhafaza edilmesindedir. Hıfsızsıhha kavaidine muvafık olarak muhafaza edilmesindedir. Hıfsızsıhhaya riayet eden temiz olan bir belde bimuhaba kapılarını her hastalığa karşı açık bırakabilir, çünkü hastalık vuku-u haber alınabilen hanelerin önüne bir kordon koymakla, ahaliye birkaç nasihat vermekle hastalığın önünü almak mümkündür. Vakıa bu tedabirde heyet-i mecmuası itibariyle haiz-i kıymet olabilir, belki hastaların adedini tenkıs eder. Fakat koleraya karşı kati bir tedbir değildir.
Koleraya ve onunla beraber kaffe-i emraz-ı müstevliyeye karşı bir şehrin muhfazası her şeyden evvel sularının temizliğiyle, lağımlarının intizamıyla olur. Bunları birkaç gün, hatta birkaç ay içerisinde temin etmek mümkün olmayacağı gibi bunlar temin edilmemiş olan bir beldede tedabir-i sairenin hepsi ehemmiyetsiz kalır.
Bir şehir hastalığa karşı evvelden müdafaa edilmemiş bulunursa yegane çare olarak herkesin, her ailenin kendi başına kolera ile mücadelesi, her şahsın kendisini koruması kalır. Şurası şayan-ı teşekkürdür ki bu tedabir-i şahsiyede ekseriya pek büyük faideler verir.
Evvela şurası bilinmelidir ki, tabiat içerisinde hiçbir şeyde müsavat olmadığı gibi, insanlar arasında da koleraya karşı müsavat yoktur. Vakıa kolera her memlekete sirayet eder, her ırkı kırar, insan her yaşta ona tutulabilir, o erkeği kadını ayırmaz; fakat eşhas arasında fark olabilir.
Bazı esbab vardır ki koleranın sirayetini teshil eder. Mesela sinnin çok dahli vardır. İhtiyarlarda kolera vefiyatı gençlerden daha ziyadedir. Çünkü zaaf, hastalıkta ihtiyarlarda çokdur. Koleraya proleter (proletaire) –ekmeğini saiyle kazanan işçiler- fukara hastalığı derler. Geçen kolerayı tahattur edenler bilirler ki o vakit gazetelerin neşr ettikleri cetvellerdeki isimler hep fukara, işçi isimleri idi.
Işret koleraya yer hazırlayan en büyük sebeplerden biridir. Bunun gibi birçok hastalıklarda koleranın sirayetini teshil eder. Hummay-ı tifoyu da daha ziyade sağlam insanlara sirayet ettiği halde kolera musabbilerini bihlassa hastalıklı, zayıf adamlar arasında intihab eder. Isıtma gençler, müzmin maada ve bağırsak hastalığı olanlarda koleraya müstemid bulunurlar. Bir vakitler verem hastalığını koleraya mani zannederlerdi, maatteessüf bunun daha ziyade istidad verdiği sonradan anlaşıldı.
Bunların hepsinden ziyade koleraya istidad veren hastalık çenttir. Bunun için gayet müspet ve pek müvehheş istatistikler vardır.
Buraya kadar saydığım esbap hep müzmin rahatsızlıklardır. Bunların yanında gelip geçici ufak rahatsızlıklar vardır ki hadd-i zatında pek ehemmiyetsiz oldukları halde koleraya karşı büyük istidad verirler.
Bunların en başında maada, bağırsak rahatsızlıkları zikr edilmelidir. Çok ekşi, yahut çok sulu sebzeler, ham yahut çok olmuş meyveler, eskimiş etler, çok yağlı yemekler, ispirtolu meşrubat, soğuk su hep hazmı bozdukları için koleraya karşı kapı açarlar demektir. Kolera zamanı bilhassa ishalden, adi ishalden korkmalıdır. Ufak, ehemmiyetsiz bir ishal çok defa koleraya yer hazırlar. Bunun için kolera zamanı, alalade zamanlarda tabibe danışmadan istimal edilebilen, müshillerden bile tevakki etmek lazımdır.
Bu rutubetli mevsimde şayan-ı dikkat bir cihet de “soğuk alma”dır. Bu da koleraya pek istidat verir. Alel husus batın üzerine tesir eden, ishal yapabilen soğuklardan korkmak lazımdır.
İnsan; bu hastalığa istidat verici, onun sirayetini teshil eden esbaptan tevakki etmekle beraber bir taraftan da mikroptan kaçmalıdır. Çünkü nihayet kolera mikroplu bir hastalıktır. Ve yukarıda saydığım esbabın fevkinde ve onlardan pek mühim olarak mikrobun sirayet etmesi vardır.
Bu mikroptan layıkıyla kaçınabilmek için bittabi her şeyden evvel onun nasıl sirayet ettiğini bilmek lazımdır.